Toespraak Rijksvertegenwoordiger Dodenherdenking Bonaire 4 mei 2024
Vandaag zijn wij hier samen gekomen om de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en van andere conflicten en vredesoperaties te herdenken.
Zoals ieder jaar kiest het Nationaal Comité 4 en 5 mei een thema. Hierbij kunnen alle herdenkingen die in het Koninkrijk worden georganiseerd aansluiten. Met het thema wil het Comité historische gebeurtenissen in verband brengen met de actualiteit wereldwijd. Het thema van dit jaar is: “Vrijheid vertelt, opmaat naar 80 jaar vrijheid”.
We staan hier bij het monument, we eren de 129 Antilliaanse oorlog-slachtoffers. Wat weten we van hun geschiedenis? Het vertellen van de verhalen over de oorlog vindt meestal plaats vanuit het Europees Nederlandse perspectief en zelden over de betrokkenheid van de bewoners van Bonaire, Saba en Sint Eustatius. Die Nederlandse verhalen zijn voor de eilanden vaak anonieme verhalen zonder gezichten. Toch heeft de Tweede wereldoorlog ook hier zijn slachtoffers gekend. Reden voor mij om de heer Boi Antoin te vragen eens in zijn omvangrijke archieven te duiken opdat ook hier de herdenking een beter en aansprekender gezicht krijgt.
Ik wil u het verhaal van de familie Martijn vertellen. De slachtoffers van de oorlog op Bonaire vielen op zee, vooral de Caribische zee.
Drie leden van de familie Martijn kwamen op zee om als gevolg van oorlogshandelingen. Veel Bonairiaanse mannen verdienden de kost als zeevarenden aan boord van tankers van Lago Shipping (Esso), de Curaçaose Scheepvaart Maatschappij (CSM) of aan boord van koopvaardijschepen van KNSM (Koninklijke Stoomboot Maatschappij).
Van de uit Antriol afkomstige familie Martijn waren drie mannen aan het varen toen de Tweede wereldoorlog begon:
- José Bernardo Martijn was kwartiermaker aan boord van de tanker ORANJESTAD toen deze in de vroege ochtend van 16 februari 1942 voor de kust van Aruba werd getorpedeerd door de Duitse onderzeeër U-156. Hij werd slechts 33 jaar.
- Olivero Dominico Martijn was als matroos aan boord van de TIA JUANA – een tanker van Lago shipping. Deze tanker werd op dezelfde dag (16 februari 1942) voor de kust van het Maracaibo meer (Venezuela) ook geraakt door een torpedo afgevuurd door de Duitse onderzeeër U-502. Hij werd slechts 31 jaar.
- Dominico Martijn was als kwartiermeester aan boord van de tanker Punta Gorda van Lago Shipping. Dit schip kwam op 18 september 1944 in aanvaring met het Belgische schip APETCO II. Dit gebeurde ten noorden van Cabo San Roman voor de kust van Venezuela omdat beide schepen zonder verlichting moesten varen om zo geen vijandelijke onderzeeboten op hen attent te maken. Dominico werd slechts 26 jaar.
De familie Martijn heeft op deze wijze drie van haar familieleden verloren. Alle drie kregen zij op veel te jonge leeftijd een zeemansgraf als gevolg van deze oorlog. Dit verhaal van deze familie symboliseert voor mij het leed wat ook de eilanden hebben meegemaakt. Deze persoonlijke tragedie voor de familie en voor zoveel andere families maakt het zinvol om stil te staan bij de ellende die oorlogen veroorzaken. Ik hoop dat door het vertellen van dit verhaal de herdenkingen op de eilanden hiermee ook een gezicht krijgt.
Deze drie mannen hebben hun leven gegeven opdat wij vandaag de dag in vrijheid kunnen en mogen leven.
Geheel los van dit verhaal wil ik nog het volgende opmerken. Want, de vrijheid die we vandaag de dag hebben is niet vanzelfsprekend, denk aan al die mensen die nog steeds in oorlog met elkaar leven. Maar denk ook aan alle mensen die niet in vrijheid voor hun mening kunnen of durven uitkomen. Ik denk dan ook aan de maatschappelijke druk die mensen ervaren waardoor ze niet meer voor hun mening durven uitkomen of dit slechts nog op sociale media (min of meer) anoniem doen.
Op deze voor mij bijzondere dag denk ik ook aan de mensenrechten die nog iedere dag worden geschonden. De rechten en vrijheden die wij ervaren zijn bijzonder, zeker voor de mensen die daar nog dagelijks voor moeten vechten en in angst leven. Laten wij met elkaar ons best doen om onze geschillen te bespreken. Het mag niet zo zijn dat mensen die een andere mening hebben niet gehoord worden. Het mag en kan niet zo zijn dat mensen die er anders uit zien of zich anders gedragen niet geaccepteerd of gehoord worden.
Onze eilanden bestaan uit een diverse gemeenschap, diversiteit als een groot goed waarin we elkaar kunnen en moeten versterken. Hier leven we in vrijheid om een afwijkende mening te hebben of om anders te zijn. Laten wij op een dag als vandaag stilstaan bij het feit dat dit voor ons kennelijk normaal is. Maar bijzonder is voor al die mensen waar ter wereld ook die nog strijden voor die vrede, de vrijheid of die mensenrechten.
Ik hoop dat vandaag de oorlog met het verhaal over de familie Martijn een Bonairiaans gezicht heeft gekregen. Voor hen zullen de littekens altijd voelbaar blijven. Zij hebben bijgedragen aan de vrijheid die we morgen met elkaar zullen vieren.
Laten we vandaag herdenken met de gedachte aan allen die hun leven hebben gegeven voor onze vrijheid. Vrede en vrijheid zijn niet vanzelfsprekend. We moeten daar met elkaar aan blijven werken. Dat doen we door de herdenking van vandaag maar nog belangrijker daar moeten wij met elkaar dagelijks aan blijven werken. Laten we samen herdenken in verbondenheid, ieder met zijn eigen herinneringen en gedachten.
